Địa chỉ: Nằm trên Quốc lộ 1A cũ (nay có tên là đường Xương Giang) và đường sắt Hà Nội – Đồng Đăng. Trước kia thành thuộc địa phận xã Đông Nham (còn gọi là làng Thành), huyện Bảo Lộc, tổng Thọ Xương, phủ Lạng Giang; nay thuộc phường Xương Giang ở phía đông bắc thành phố Bắc Giang.
Thành cổ Xương Giang có vị trí tại xã Xương Giang, tỉnh Bắc Giang. Nhắc đến Bắc Giang là nhắc đến một vùng đất địa linh nhân kiệt.Nơi đây có bề dày lịch sử dựng, giữ nước, ghi dấu những chiến công vang dội. Trong đó, không thể không kể đến địa danh Chi Lăng – Xương Giang lững lẫy một thời. Thành cổ Xương Giang đã trở thành một điểm đến tâm linh, du lịch, được vinh danh là di tích lịch sử cấp Quốc gia.
Những chiến thắng lịch sử tại thành Xương Giang
Thành Xương Giang gắn liền với trận đánh lịch sử của quân ta và quân Minh. Thành cổ Xương Giang có vị trí nằm tại xã Xương Giang, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang. Địa điểm này được chính quân Minh lựa chọn, xây dựng và đặt tên vào thế kỷ XV (năm 1407). Chiến thắng Xương Giang là minh chứng đỉnh cao cho nghệ thuận quân sự của dân tộc ta. Chiến thuật “lấy ít thắng nhiều, lấy yếu đánh mạnh” do tướng Trần Nguyên Hãn chỉ huy chiếm thành Xương Giang, phá tan đạo quân của Liễu Thăng. Chiến thắng này có ý nghĩa quyết định trong thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn; và khép lại 20 năm đô hộ tàn bạo của nhà Minh với dân tộc ta.
Chiến thắng thành Xương Giang năm đó được ví ngang với chiến thằng Bạch Đằng, Ngọc Hồi – Đống Đa, Điện Biên Phủ…. Được ghi lại bằng chữ vàng chói lọi. Một trang sử oai hùng, bất diệt của dân tộc Việt Nam.
Nơi đây cũng ghi dấy trận thành công của nghĩa quân Lam Sơn ngày 28/9/1427 và trận diệt việt trợ oanh lịch ngày 3/11/1427, bắt được Tích Lệ Cơ, Ô Mã Nhi.
Bên cạnh đó, thành cổ Xương Giang còn được xem như là trung tâm của nhiều chiến trận nhỏ to. Nơi đây đã chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng của quê Hương đất nước. Tiêu biểu là trận đánh của Nguyễn Hoàng Cầu xảy ra vào nửa sau thế kỷ 18.
Thành Xương Giang, lừng lẫy những chiến công
Cấu trúc thành cổ Xương Giang
Thành Xương Giang dược đặt trên mặt đất bằng phẳng nhưng có vị trí hiểm yếu. Thành được xây dựng kết nối với hệ thống sông Thương và có đầm lầy bao quanh. Không những thế, quân Minh chọn lựa địa điểm này bởi nó có vị trí thuận lợi. Thành Xương Giang giáp ranh với Lạng Sơn. Chính vì vậy, dễ dàng cho quân địch kéo xuống và rút lui khi cần thiết.
Toàn bộ tường thành Xương Giang được xây dựng bằng đất. Chiều dài khoảng 600 theo hướng Đông Tây và chiều rộng kéo dài 450m theo hướng bắc Nam. Diện tích xung quanh Thành là 27 ha rộng lớn. Xung quanh là tường đắp đất cao dày. Bốn góc được trang bị pháo đài, hào rộng. Cửa chính của thành hướng về hướng Tây. .
Thành Xương Giang – Di tích lịch sử Quốc Gia đặc biệt
Với những ý nghĩa lịch sử to lớn, thành Xương Giang được bộ VHTTDL công nhận xếp hạng là Di tích lịch sử cấp Quốc Gia vào ngày 22/01/2009. Vào ngày 31/12/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1954/QĐ-TTg xếp hạng Địa điểm Chiến thắng Xương Giang là di tích quốc gia đặc biệt./.
Thành phố Bắc Giang cũng đã luôn quan tâm tới công tác quy hoạch, đầu tư kinh phí xây dựng các hạng mục của dự án “Bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích Chiến Thắng Xương Giang, tỉnh Bắc Giang” . Các hạng mục bao gồm công trình phụ trợ, nghi môn, lầu trống, lầu chuông, sân lễ hội, cây xanh, nhà biểu diễn và trưng bày các tác phẩm nghệ thuật… Nổi bật trong đó, có hạng mục Đền Xương Giang.
Thành cổ Xương Giang được cải tạo vững chắc và sạch đẹp hơn
Đền Xương Giang – khắc ghi công ơn các vị anh hùng
Đền Xương Giang được hoàn thành vào năm 2017. Thời điểm đúng dịp thành phố tổ chức Lễ hội kỷ niệm 590 năm chiến thắng Xương Giang. Đền được xây dựng để tôn thờ, ca ngợi các cao tổ hoàng đế Lê Lợi cùng các anh hùng. Khu đền được xây dựng với tổng diện tích 10ha. Đền được chia ra làm 3 toà: Toà Tiền bái, toà thiêu Hương và toà chính cung.
Có thể nói, đền Xương Giang đã, đang và sẽ là một công trình văn hoá, tâm linh có ý nghĩa chính trị, lịch sử sâu sắc của Bắc Giang. Đây là nơi để thế hệ hôm nay và mai sau tôn kính, ghi nhớ công ơn của ông cha, các anh hùng đi trước.
Đền Xương Giang, nơi ghi nhớ công ơn các vị anh hùng
Lễ hội thành Xương Giang
Lễ hội tại thành Xương Giang, Bắc Giang được tổ chức vào ngày 6-7 tháng Giêng âm lịch. Đây là dịp để tưởng nhớ công lao của ông cha, ôn lại lịch sử hào hùng dân tộc.
Vào tối mùng 5 tháng Giêng, thanh niên đã bắt tổ chức dốt lửa trại. Đếm sáng mùng 6, người dân xung quanh vùng tụ hội về tham dự lễ hội. Chiêng trống rộng ràng khăp nơi. Cờ bay phấp phới, xe kiệu, quần áo rực rỡ các nẻo đường. Tại lễ hội này, các chiến công năm xưa của nghĩa quân Lam Sơn cũng được dựng lại. Ngoài ra, còn có các hoạt động dâng hưởng tưởng nhớ công ơn của các vị anh hùng cùng. Các trò chơi dân gian cũng được tổ chức nào nhiệt: đánh đu, kéo co, vật…
Lễ hội tại thành cổ Xương Giang
Gần 600 năm đã đi qua, nhưng chiến thắng Xương Giang vẫn luôn còn đó, là niềm tự hào của người dân Bắc Giang. Thành Xương Giang đã trở thành một điểm đến tâm linh, một địa điểm lịch sử oai hùng. Nơi đây còn là lời nhắc nhở thế hệ đời sau về công ơn các anh hùng và lòng yêu nước, xây dựng tổ quốc vững mạnh hơn.